زوم ایجاد اداره واحد برای کنترول امور غذایی

شنبه ۲۳ حمل ۱۳۹۳ - سید محمدنعیم خالد، ماستر علوم غذایی

منحیث یک موجود زنده، همه ما نیاز به انرژی داریم، لذا ضروری است که غذا صرف کنیم. غذای ما باید مصون، غیرمضر و سالم باشد. در کشورهایی چون امریکا، استرالیا و فرانسه با وجودی که سیستم بسیار قوی برای تنظیم امور غذا دارند و سطح آگاهی و تعلیمی مردم بلند است ولی هر سال هزاران نفر از سبب امراض ناشی از غذا جان خود را از دست می‌دهند. حال اگر متوجه شویم در افغانستان با وجود نبود سیستم قوی و افراد متخصص در سطح حکومت در تنظیم امور غذا چی خواهد شد. آیا بیشتر افراد به‌خاطر غذای ناسالم از بین خواهند رفت؟ آیا مرگ تدریجی بین افغان‌ها به‌خاطر آب کثیف و غذای ناسالم و غیرمصون روز به روز افزانیش نمی‌یابد؟ همه این سوال‌ها پاسخ مثبت دارند. ما مریض می‌شویم، عمرمان به‌خاطر غذا، آب و هوای خراب کم می‌شود. امکان دارد دولت‌مردان کشور و پالیسی‌سازان کشور از بین رفتن پنهانی باشندگان این کشور را آگاهانه یا ناآگاهانه نادیده بگیرند. مگر لازم نیست که ما خاموش باشیم. در این اواخر در جهان پیشرفته در راستای مدیریت سیستم‌های کنترول امور غذا قدم‌های بزرگ و برجسته برداشته شده است. یکی از مثال‌های خوب، به‌میان آمدن اداره کنترول غذا و دوا در چین است. یگانه هدف این اداره این است که غذای مصون، سالم و باکیفیت از کمپنی‌ها به مردم چین برسد. کشور چین این اداره را زمانی ساخت که یک کمپنی به سهوا در غذای اطفال یک ماده کشنده را علاوه کرده بود. چون منحیث دولت، مسوول حفظ صحت عامه بود، مصمم بر ریفورم سیستم تنظیمی امور غذای کشور خود شد. آیا ما افغان‌ها امروز در همان شرایط خراب عرضه غذای ناسالم نمی‌باشیم؟
در افغانستان سیستم کنترول امور غذا، سیستم مختلط و بی‌قانون است که تا امروز بدون موجودیت قانون غذا و مقررات، یک تعداد فعالیت‌های آن تنظیم می‌گردد. فعالیت‌ها، وظایف و مسوولیت‌ها بین وزارت زراعت، مالداری و آبیاری، وزارت صحت عامه، وزارت تجارت، ریاست صحت عامه، شاروالی و گمرکات توزیع و تداخل وظیفوی نهایت زیاد موجود است. یک تعداد فعالیت‌ها که مسایل مالی دارد، هر اداره می‌خواهد آن را کنترول کند ولی بعضی مسایل عمده و مهم که باید کنترول شود، نسبت نبود منابع پولی کنترول نمی‌گردد. نمونه‌های خوب آن اخذ نمونه‌های مواد غذایی، تفتیش از شرکت‌های بزرگ است. رستورانت‌ها، دکاکین خرد و غذاهای روی جاده که تقریبا بیشترین مردم از آن استفاده می‌کنند، کنترول نمی‌شود.
در عصر حاضر سیستم کنترولی که به نام مصونیت غذا از «مزرعه تا مستهلک» یاد می‌شود، روی کار است. به این معنی که مصونیت غذایی از خاک، تخم و آب دهقان شروع و تمام افراد و مراحل که در طول این زنجره الی مصرف‌کننده دخیل هستند، مسوول مصونیت غذایی است. ولی در افغانستان ما به ۵۰ سال قبل بر می‌گردیم. همان میتودی که محصول تولید، به کشور وارد و بعد کنترول کیفیت می‌گردد. چون این سیستم کاملا کهنه و غیر کار آرا است در عصر فعلی توصیه نمی‌گردد. دو دلیل وجود دارد اول این‌که اگر غذا از مزرعه آلوده باشد، ما نمی‌توانیم آن را در لابراتوار کنترول کیفیت با اخذ یک محصول خوب یا بد بدانیم. دوم این‌که برای تجار، که با مصارف هنگفت غذا را وارد کشور می‌سازند و به مدت زمان بیشتر منتظر نتیجه لابراتوار می‌باشد، اگر برای وی نتیجه مثبت باشد، به آن اجازه صدور مال از گمرک است و در غیر آن مال وی کلا هدر می‌شود، که واقعا به اقتصاد ملی کشور یک صدمه بزرگ است.
با تجربه از کشورهای دیگر مثل کانادا، ایرلند، انگلستان، هالند، ناروی، دنمارک و زیلاند جدید که همه یک اداره واحد کنترول غذا دارند و تمام مسوولیت‌ها به‌دوش آن می‌باشد، در نتیجه نتایج بهتر کنترول، بهبود وضعیت صحت جامعه و کم شدن امراض ناشی از غذا را سبب شده است.
با در نظر داشت مشکلات سیستم فعلی به‌شمول فساد، طویل بودن پروسه‌های کاری، تداخل وظیفوی، عدم هماهنگی، همه‌شمول نبودن فعالیت‌ها در مورد امور تنظیمی و کنترولی و نفع‌جویی‌های یک تعداد ادارت ذی‌دخل و تجارب موفق کشورهای دیگر لازم است که افغانستان هم یک اداره واحد و کاملا مستقل برای کنترول غذا ایجاد کند. این اداره زمانی ایجاد شده می‌تواند که وزیران و مسوولین اداراتی چون وزارت صحت عامه، وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، وزارت تجارت، معینیت گمرکات، شاروالی و از همه بالا رییس‌جمهور کشور متعهد به بهبود وضع صحت عامه کشور گردد و بخواهند که غذا ما منحیث یک ماده اولیه مصون و با کیفیت باشد. در ضمن برای این‌که موضوع «از مزرعه الی مصرف‌کننده مصون بودن» را فراموش نکرد، لازم است که به سطح کشور فرصت‌های آموزش در علوم غذایی و تکنالوژی غذایی به سویه چهارده‌پاس، لِسانس و بالاتر تهیه گردد تا بتوان در همه حلقات زنجیره غذا در بهبود وضعیت مصونیت غذایی همکار باشند که در این راستا امید وزارت تحصیلات عالی عطف توجه کند.